Ooit gingen mijn ex#1 en ik met mijn bedrijf’s toenmalige Duitse agent met de nachttrein naar Venetië, ik denk ergens eerste helft jaren negentig. We gingen niet naar de bar, degenen die dat wel deden waren de volgende herkenbaar. Op de dag was er deels een vast programma, deels vrij. Ik herinner me de tocht naar Murano (zeer toeristisch) en het kopje koffie op het San Marco plein (belachelijk toeristisch). Het was ook een mooie stad als je de toeristen wegdenkt, dat wel.

Meer dan honderd jaar geleden was Thomas Mann er, andere tijden, maar ook al toeristisch. Niet als in mijn tijd, maar toch. Hij beschrijft het leven van de Europese high society van die tijd zoals hij dat ook deed in de De toverberg dat ik eerder dit jaar las. Ik snap dat deze twee werken tot de canon van de wereldliteratuur horen, maar tegelijkertijd niet tot mijn eigen top honderd ofzo. Te geconstrueerd, te kijk mij nou hoe mooi ik het beschrijf, te weinig hart, te weinig emotie. In De dood in Venetië beschrijft hij met een veel te lange aanloop de fascinatie van iemand van mijn leeftijd voor een jongen van veertien die in hetzelfde mondaine hotel verblijft als hijzelf. Dat kan, dat mag wat mij betreft, in zijn geval blijft het bij die best vergaande fascinatie, het bestaat, dit soort gevoelens. Het deed denken aan Lolita van Nabokov dat ik pak um beet zo’n veertig jaar geleden las en geweldig vond en nu bij herlezing niet meer kon lezen. Andere tijden, dat blijkt. Nabokov gaat verder dan Mann, maar is in de grond hetzelfde. Ongeoorloofde liefde voor een jongmens. Ongeoorloofd of maatschappelijk niet geaccepteerd, niet oorbaar. Het bestaat al eeuwen, lees de Grieken en Romeinen er maar op na bijvoorbeeld.

Het levert met Mann literatuur op die me niet zal bijblijven als zodanig, maar wel zal blijven hangen vanwege dat niet oorbare aspect. Zoals Venetië me niet is bijgebleven als een stad waar ik nog een keer naar toe wil. Vanwege het toeristische karakter natuurlijk, maar ook de van de werkelijkheid losgezongen romantiek. Nee geef me dan maar Lissabon bijvoorbeeld, ook toeristisch (welke grote stad is dat niet tegenwoordig) maar toch authentiek.

Thomas Mann, een erkend klassieker, samen met James Joyce, waarvan ik Dubliners of Ulysses, ook alweer meer dan een eeuw geleden geschreven, misschien nog een keer moet herlezen. Dat was destijds ook geen onverdeeld genoegen. Ik doe de heren waarschijnlijk tekort. Gek genoeg wil ik wel graag Op zoek naar de verloren tijd van Proust herlezen, ook meer dan honderd jaar geleden geschreven en ook, net als bij Mann, spelend in het milieu van de high society. Maar dat is literatuur die me wel iets deed en me is bijgebleven …

Smaak? Gebrek aan literair besef, wie zal het zeggen.

Thomas Mann, De dood in Venetië, oorspronkelijke titel Der Tod in Venedig, vertaald door Hans Hom, uitgegeven door De Arbeiderspers te Amsterdam op 08-07-2025