In Rio do Janeiro en Lissabon werden de tuinen van twee historische adellijke paleizen dierentuinen

In een deel van de tuinen van het voormalige paleis van de graven van Farrobo huist sinds 1904 de dierentuin van Lissabon, het paleis huisvest nu een aantal staatssecretarissen en de nieuwe vicepremier. In de tuinen van het voormalige keizerlijke paleis, de Quinta da Boa Vista, in Rio do Janeiro is sinds 1945 de dierentuin gevestigd, het paleis is nu een museum. Ruime tuinen dus. Ik denk dat je in beide gevallen eerder van landgoederen of buitenplaatsen moet spreken die ooit buiten de stad lagen en door de urbanisatie zijn ingehaald. Een beetje vergelijkbaar met buitenplaatsen zoals aan de Amstel en de Vecht in Nederland, of misschien nog beter, bij Wassenaar of de Utrechtse heuvelrug.

Lissabon

Het paleis van de graven van Farrobo ligt aan de Estrada das Laranjeiras en het paleis staat meer bekend als Pálacio das Laranjeiras, het paleis van de sinasappelbomen. Ik denk dat de sinasappelbomen er eerder waren dan het paleis. De eerste graaf van Farrobo heeft in de negentiende eeuw in rap tempo het familiefortuin erdoorheen gejaagd. Veel geld ging er naar de verbouwing van het paleis, oorspronkelijk gebouwd in de vijftiende eeuw, de bouw van een privé theater en kapel en de aanleg van de tuinen.

De graaf stond bekend om zijn extravagante feesten, toneel en opera uitvoeringen in het eigen theater waar de graaf ook zelf zong en speelde en de koninklijke familie vaak acte de présence gaf. Toen de graaf volledig aan de grond zat is het paleis verkocht en is sindsdien diverse malen van hand gewisseld. In 1905 was het buiten in handen van de graaf van Burnay en hij verhuurde een deel van de tuinen aan de dierentuin die weg moest van de locatie in Palhavã. Zo kwam de dierentuin die in 1883 is opgericht terecht op de huidige locatie. In 1913 werd de dierentuin een instelling van publiek nut verklaard en in 1940 werd de staat, de estado novo van Salazar, eigenaar van het paleis en de gronden er om heen, inclusief de dierentuin.

Rio do Janeiro

De Quinta da Boa Vista kent een heel andere, maar ook adellijke,  geschiedenis. Oorspronkelijk was de Quinta onderdeel van een boerderij van de jezuïeten die daar eind vijftiende eeuw waren neergestreken. De jezuïeten  werden het land uitgegooid in 1759. Die jezuïeten waren verfoeilijke Spanjaarden, de Portugezen hadden tenslotte hun eigen franciscanen. Het land werd verdeeld onder verschillende rijke Portugezen. In 1808 schonk de handelaar Elias António Lopes het gebouw en een groot stuk grond aan de koninklijke familie van Portugal. Het landgoed lag inmiddels in het uitdijende Rio do Janeiro.

Hij kreeg er veel land elders voor terug overigens, het was niet geheel van eigenbelang ontbloot deze genereuze geste. In de jaren daarna werd er flink verbouwd en bijgebouwd, de moerassige grond werd gedempt, er werden wegen aangelegd zodat het paleis beter bereikbaar werd. De werkzaamheden aan wat inmiddels het keizerlijk paleis was, duurden tientallen jaren. In de tweede helft van de negentiende eeuw legde de latere keizer Dom Pedro II prachtige tuinen, vijvers, grotten en wandelpaden aan.

Toen op 15 november 1889 de republiek Brazilië werd uitgeroepen werden in de Quinta da Boa Vista de onderhandelingen gevoerd over de nieuwe grondwet. In 1892 werd het nationale museum in de Quinta gevestigd, inmiddels heeft dat de naam Museu Nacional da Quinta de Boa Vista. In 1870 was João Batista Viana Drummond een dierentuin begonnen in Rio, in wat nu de wijk Vila Isabel is, maar na verloop van tijd werd dat verwaarloosd en raakte in de jaren veertig van de vorige week helemaal in verval. Die tuin is nu het park Jardim da Princesa. Er werd een nieuwe dierentuin ingericht, nu in de tuinen van de Quinta da Boa Vista en op 18 maart 1945 geopend door de gekozen president maar dictator geworden Getúlio Vargas.

Huis voor de paus in Rio

Twee dierentuinen met wortels in de Portugese adel, belangrijke tijden voor zowel Portugal als Brazilië. Twee dierentuinen die voor de argeloze bezoeker een historisch verleden verbergen. Een paleis dat ministers huisvest in Portugal en een paleis dat museum geworden is maar bij zijn bezoek aan Rio de paus onderdak bood.

Overigens is er in Rio do Janeiro een Palácio Laranjeiras, amper honderd jaar oud, korte tijd het paleis van de president van de republiek voor die naar Brasília verhuisde en nu de residentie van de gouverneur van de staat Rio do Janeiro. De ambassade van Brazilië in Portugal is gevestigd in de Quinta de Milflores, aan de Estrada das Laranjeiras, vlakbij het Palácio das Laranjeiras …