Het verhaal van de bombardementen op Gernika door Duitse en Italiaanse bommenwerpers kennen we wel zo’n beetje, al was het alleen maar door het gelijknamige schilderij van Pablo Picasso. Dat was 0- 26 april 1937. De stad die symbool stond en staat voor een onafhankelijk Baskenland bevond zich in het midden van aanzwellende stromen vluchtelingen die uit Bilbo en omgeving wegtrokken uit angst voor de franquistische troepen en soldaten onderweg naar Bilbo om de stad te verdedigen tegen diezelfde door Franco geleide troepen. Er vielen tussen de 126 en 300 doden, afhankelijk van wie er heeft geteld.

Minder bekend is dat een paar maanden later, op 21 juni, Bilbo was gevallen en nog meer mensen op de vlucht, Zalla werd gebombardeerd. Velen vluchtelingen verbleven in Zalla en in de bossen rondom Zalla die in brand gebombardeerd werden. Tenminste zestig slachtoffers vielen er te betreuren. Afgelopen zondag werd met een korte plechtigheid dit bombardement herdacht.
Er is geen beroemd schilderij dat aan die dag herinnerd. De inwoners van Zalla weten het wél.

Overigens waren Gernika en Zalla niet de enige plaatsen in Baskenland die zijn gebombardeerd. Er is een lijst met 198 steden en dorpen die 1 of meerdere keren zijn gebombardeerd in de periode 1936-37. Bilbo kreeg veertig aanvallen te verduren, ook mijn oude woonplaats Getxo werd driemaal bezocht. De Duitsers oefenden in Baskenland voor het latere werk in de buurlanden van het Duitse rijk. Vraag er de Rotterdammers maar eens om.

Franco vestigde met name in Baskenland een waar terreur en schrikbewind en begon vrij snel met het importeren van arme boeren uit Andalucía naar de industrie van het noorden om de bevolking te verdunnen.  Dat is nu nog mede de oorzaak waarom er geen grote meerderheid voor onafhankelijkheid is in Catalunya en Euskadi. Klinkt verdacht eenentwintigste-eeuws weer, nu hebben bepaalde kringen het over homeopathische verdunning van de bevolking in Nederland …