Ik weet niet of de volgorde van uitzenden overeenkomt met die van de opnames, daar lijkt het wel op: een positieve leercurve. De uitzending van gisteravond over Chili, de derde uit de serie “Paul Rosenmöller en de strijd van Latijns-Amerika” was beter dan de afleveringen over El Salvador en Argentinië. Meer balans tussen verleden en heden, de verbinding tussen de tijd van de dictatuur en wat er nu speelt maakt het makkelijker om mee te gaan met de verhalen.

Allende

Chili is van ouds één van de sterkere economieën van Zuid-Amerika, dat was zelfs ten tijde van Allende zo. Onder Pinochet was niets vrij alleen de vrije markt had de vrije hand. Dat heeft veel opgeleverd, vooral voor de tien tot twaalf families die het al voor het zeggen hadden.

Pinochet

De beelden op de achtergrond laten zien dat er in de afgelopen veertig jaar niet veel verbeterd is. Er zijn nog steeds mensen die vinden dat Pinochet de grondlegger is van het moderne Chili en ze hun welvaart aan hem te danken hebben. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een gesprek met een voorstander van de conservatieve regering en Pinochet. Het doet me denken aan de jaren tachtig in Spanje. Toen zei een grote minderheid: “Con Franco vivíamos mejor” (met Franco leefden we beter).

In het najaar komt er een film uit over Allende en Rosenmöller heeft een kort gesprek met de acteur die de rol van Allende speelt. Ook na veertig jaar leeft Allende nog.

Met de bejaarde Violeta Berríos bezoekt Paul het monument voor 26 op 19 oktober 1973 geëxecuteerden. Eén van hen was haar man Mario Arguellez Toro. Wat de documentaire niet verteld is dat de 26 zogenaamd op de vlucht zijn doodgeschoten. Onzin natuurlijk, naar later is gebleken. Ze zijn daar geëxecuteerd. Het klinkt als de scènes in het boek van Almudena Grandes, “De vijand van mijn vader” waar de guardia civil ook mensen op de vlucht in de rug neerschoot. (http://bit.ly/10XOZB2 )

monument bij Chuquicamata voor 26 geëxecuteerden

Violeta zegt dat de dictatuur doorgaat. Daklozen, slecht onderwijs, armoede, vervolgden, in welk land wonen we, vraagt ze zich af. Het is een schijnbare democratie, ondanks de economische successen. Het zijn dezelfde tien families die er voordeel bij hebben, vindt ze.

Een bezoek aan de open kopermijn die het kloppend hart is van de Chileense economie geeft een schrijnend sociaal beeld. De berg afval is een muur die doet denken aan de afvalmuren van de open kolenmijnen in Colombia. Het dorp naast de kopermijn is inmiddels ontruimd want daar moet het mijnafval gestort worden. De vakbondsleider waar Paul mee spreekt had liever in dat schamele dorpje blijven wonen.

afvalmuur van kopermijn van Codelco en het verlaten plaatsje Chuquicamata

In Iquique heeft Rosenmöller een gesprek met studentenleider Denisse Ibarra. De studenten protesteren al twee jaar in het hele land tegen het te dure en slechte onderwijs. De protesten worden massaler en gewelddadiger. Het lijkt een voorbode van de protesten die de afgelopen weken Brazilië in hun greep hielden. Maar dat kon Paul toen natuurlijk nog niet weten.

Een mooie aflevering, ik kijk uit naar volgende week!

Een 8