Softenon wereldwijd nog steeds in gebruik veroorzaakt rond de honderd misvormde kinderen per jaar in Brazilië.

Nooit geweten, maar in Brazilië worden nog steeds “softenon-baby’s” geboren. Je zou denken dat na de ellende die het middel eind jaren vijftig van de vorige eeuw heeft veroorzaakt het wereldwijd verboden zou zijn. Niets is minder waar. Het bestaat nog steeds, ook in Nederland, maar veelal onder de generieke naam thalidomide. Nog steeds is misschien niet goed uitgedrukt, het is midden jaren zestig opnieuw in gebruik genomen, onder andere voor de behandeling van huidaandoeningen bij lepra patiënten, bij een bepaalde vorm van kanker, na beenmergtransplantaties en bij infecties in de mond en andere slijmvliezen. Dat laatste komt veel voor bij mensen die aan aids lijden.

Willekeurig pilletje

Gecontroleerd gebruik sluit misvormingen gedurende de zwangerschap blijkbaar uit in een land als Nederland, maar blijkbaar niet in Brazilië. De zwakke schakel is lepra. Brazilië is, na India, het tweede land ter wereld qua aantallen lepragevallen. Lepra komt vooral voor onder de armste bevolking waar medicijngebruik educatie afwezig is. Als je je slecht voelt neem je een pilletje. Zo sec als het er staat is het ook, een pilletje, een willekeurig pilletje. Toen onze hulp in Brazilië er achter kwam dat ze zwanger was nam ze een hele strip anticonceptiepillen tegelijk in, in de hoop dat dat de zwangerschap zou stoppen. We hebben haar ziek naar huis gebracht en geprobeerd uit te leggen wat een bijsluiter is en hoe ze die moest lezen.

Medicijnen delen

Naast het zomaar een willekeurig pilletje nemen is er een andere gewoonte die meehelpt de ellende te vergroten, het delen van medicijnen. Oh, als je dat hebt moet je dit nemen, doe ik ook, hier probeer er maar een paar. Ook dat gebeurd echt. Het middel wordt niet zo zeer gebruikt om zwangerschapsmisselijkheid tegen te gaan, maar komt per ongeluk en bij toeval bij zwangere vrouwen terecht. Een bijsluiter lezen is er niet bij.

Veel medicijnen die je alleen op recept kunt krijgen in Nederland koop je in Brazilië gewoon over de toonbank bij de apotheek. Dat is gelukkig niet het geval voor thalidomide, want dan zou het aantal van ongeveer honderd misvormde baby’s per jaar nog veel groter zijn. Er is strikte regulering en de waarschuwing voor gebruik bij zwangerschap staat in koeienletters naast een foto van een misvormde baby op de verpakking.

Rijgedrag

De voordelen van thalidomide wegen niet op tegen de nadelen volgens bijvoorbeeld een lepra-arts. Er vallen meer doden in het verkeer en auto’s worden ook niet verboden. Mensen worden geïnformeerd, bewustgemaakt en onderwezen in het verkeer. Dat moet met thalidomide ook.

Als je het Braziliaanse rijgedrag een beetje kent zal het nog heel lang duren voor er geen misvormde baby’s meer geboren worden.