Het Sesc in Paraná organiseert de 32^ste literaire week die vandaag begint in Curitiba en twintig andere steden van deze zuidelijke Braziliaanse staat.  Als ik naar het programma kijk is het kleinschalig en bescheiden van aard. Aardig, zou je ook kunnen zeggen. Aardig, kleinschalig en bescheiden, zoals het een provinciehoofdstad betaamt. Hoho, hoofdstad van een federale staat en een dorp met meer dan twee miljoen inwoners. Ik heb meer van dit soort evenementen bezocht, mooi aangekondigd, leuke site, maar toch gewoon provinciaals.

Publiekstrekker

Als ik nog in Curitiba had gewoond had ik waarschijnlijk niet de moeite genomen om naar de tent te gaan die voor het gebouw staat van de UFPR (Federale Universiteit van Paraná). De UFPR organiseert in combinatie met de literaire week haar eigen boekenmarkt voor universitaire boeken, voor de elfde keer alweer. Ook niet echt een publiekstrekker.

Getúlio Vargas

Maar wat is dat Sesc? Dat is de sociale dienst van de handel. Dienst zoals in dienstverlening, niet in de zin van uitkeringsinstantie. Het Sesc is een onderdeel van het CNC en dat is de nationale confederatie van de handel, de middenstand. Het CNC is een Braziliaanse variant van het MKB, maar dat is een over gesimplificeerde vergelijking. De organisatiestructuur van werkgevers en werknemers vind zijn oorsprong in de regering van Getúlio Vargas, in de wet van 1943. Deze CLT, geconsolideerde arbeidswetgeving, beoogd zo’n beetjes alles te reguleren wat er te reguleren valt op arbeidswetgeving gebied. Dus ook de structuur van de organisaties van vakbonden en werkgeversorganisaties.

Corporatisme

Je bent niet verplicht lid van een vakbond, maar de wet bepaalt wel welke vakbond jou vertegenwoordigt. Bovendien ben je een verplichte bijdrage schuldig om de, uiteraard bureaucratische, boel te financieren. Dat geldt parallel ook voor bedrijven. Je bent niet verplicht lid van een organisatie, maar de overheid bepaalt wel door welke organisatie je bedrijf wordt vertegenwoordigt en welke verplichte bijdrage je moet betalen.

De wet uit 1943 bevatte moderne onderdelen en was gebaseerd op de arbeidswetgeving van Mussolini in Italië, ingebed in het corporatisme. Ook in Portugal, Frankrijk, Turkije en de Sovjet Unie werden dergelijke modellen gehanteerd.

Carteira do Trabalho

Een van de meest zichtbare vormen die zijn oorsprong vindt in die wetgeving is de “Carteira do Trabalho”, het werkboekje. Het lijkt op een monsterboekje uit de scheepvaart. De carteira wordt nog tot op de dag van vandaag gebruikt. “con carteira assinada” (met getekend werkboekje) is het verschil tussen wit en vogelvrij werken. Vooral in de kleine middenstand en bij huishoudelijke hulp komt het nog steeds veel voor dat mensen, gedwongen, zwart werken.

Ze verliezen daarmee ook recht op uitkeringen en opleidingen. Opleidingen die dan weer door de CNC via het Senac worden gegeven, open voor iedereen. Je kan opleidingen volgen voor bakker, kapper, winkelmedewerker etc etc. Het Senac is het zusje van het Secs en beiden zijn ingebed in die ingewikkelde structuur van de organisatie van de arbeid, ingevoerd door Getúlio Vargas.

Cultuur!

Maar waarom organiseert het Sesc dan een literaire week? Een van de doelstellingen van het Sesc, als sociale dienstverlening, is cultuur onder de aandacht brengen, mensen toegang te geven tot cultuur. Zo opereert het Sesc iets van 50 bibliobussen in heel Brazilië, waarvan sinds 2008 drie in Paraná. Verder organiseert het Sesc in Paraná tentoonstellingen, bouwt het kleine bibliotheken, runt een paar bioscopen waarvoor ze 250 films tot hun beschikking hebben, wordt er gedaan aan theater en muziek. Kortom, een breed scala aan culturele activiteiten, waar de literaire week een onderdeel van is. Een culturele organisatie die aan belang heeft ingeboet in de stedelijke gebieden, met internet, smartphones enzovoorts, maar nog altijd een functie heeft op het achtergebleven platteland.

Een organisatie die zich zou moeten hervormen en zich op het veranderende Brazilië richten. Maar dat is net zo goed, of nog veel meer, waar voor de structuur die Getúlio Vargas zestig jaar geleden heeft neergezet.

Lula

Eenvoudig zal het niet zijn, die veranderingen. Lula heeft gebruik gemaakt van de verplicht gefinancierde vakbonden als machtsbasis voor zijn politiek, dat zal niet zomaar verdwijnen.