Wat doe jij als het erop aankomt? Is de ondertitel van het essay van de verlate Boekenweek van 2021. De raarste Boekenweek uit mijn boekverkopersleven, op een ander tijdstip, minder aandacht in de pers, een geschenk waarmee je niet gratis met de trein kon en bovenal, geen auteurs in de winkel. Wat had ik graag Roxane van Iperen nog een keer te gast gehad in de winkel die week! De briljante schrijver van het essay van de Boekenweek, de geweldige spreker in de Nieuwe Kerk op 4 mei dit jaar, de bescheiden maar zeer aanwezige gesprekspartner van Willy Lindwer (pre-Corona) in onze etalage en natuurlijk de auteur van de geweldige boeken Het schuim der aarde (spelend in mijn Brazilië) en het onvolprezen ’t Hooge Nest.

Roxane neemt in het essay het begin van de genocide op de Tutsi’s in 1994, waarvan de oorzaak verankerd is in het kolonialisme, in dit geval van België, om de vraag in de ondertitel van het essay aan de orde te stellen. Dat doet ze met veel meer voorbeelden, zoals de toeslagenaffaire, aantonend dat de meeste mensen zich houden aan de mores van de groep waar ze toe behoren. Niet de meeste mensen deugen, zoals Rutger Bregmans beweert in zijn boek met die titel, maar de meeste mensen kijken weg, sluiten hun ogen. Mensen verkiezen trouw boven verzet.

In een zestigtal pagina’s laat Van Iperen de urgentie zien van dit kudde fenomeen.

Wat zou ik doen als het erop aankwam? Ik zou willen dat ik daarop het antwoord had. Ik heb in multinationals gewerkt en ook daar dingen gezien die niet kunnen, zonder te protesteren of weg te lopen. Tegelijkertijd heb ik met het verloop der jaren een steeds uitgesprokener mening over allerlei, vaak politiek, beladen onderwerpen. Ik verkeer nu in een situatie dat ik van niemand afhankelijk ben, dus ik heb makkelijk praten. Maar wat ik zou doen als het erop aankomt, ik zou willen dat ik dan doe wat ik wíl doen, maar of ik dat doe weet ik niet. Helaas.

Roxane eindigt het essay met hetzelfde antwoord, maar stelt daar een wedervraag tegenover: wat doe je nu? Dat weet ik wel!

Roxane is de tweede VPRO-zomergast op 25 juli en naar ik hoop ook weer een keer in De Amsterdamse Boekhandel, na het afschaffen van de anderhalve meter maatregel. Het essay is uitverkocht en wordt niet herdrukt, maar wij hebben nog wel wat exemplaren in de winkel!

De genocidefax door Roxane van Iperen, uitgegeven door de CPNB, onder redactie van uitgeverij Lebowski, als essay van de Boekenweek 2021, niet in maart maar begin juni.